ئەلفرید ڤێگنەر

ئەلفرید ڤێگنەر زانایەکێ ئەلمانیە ژدایکبوویە ل سالا ١٨٨٠ ل بەرلینێ . وی کەشناسی خواندییە و زانستێن دی یێن سرۆشتی ل زانکۆیا بەرلینێ . ل دەمێ گەشتا وی یا جەمسەری بو گرینلاند و جەمسەرێ باکۆر ، ڤێگنەر یێ سەرنجراکێش بوو ب هزرا ژێکڤەبوونا کێشوەری ، کو نیشان دەت کێشوەر دلڤن ببورینا دەمی . وی بیردۆز دانا دەربارەی پانجیا ، کێشوەرەکێ مەزن بوو کو کێشوەرێن نوکە ژێ هاتبوونە جوداکرن ب ملیونان سالا .

ل سالا ١٩١٢ ، ڤێگنەری پەرتووکا خۆ بەلاڤەکرییە ب ناڤێ "The Origin of Continents and Oceans," کو وی تیورا خۆ پێشکێشکرییە دەربارەی کو چەوا کێشوەر دلڤن ببورینا دەمی . وی بەلگە کومکرینە ژ کەنارێن دەریایی کو وەسا دیارە پێکڤە دگونجن وەکی پارچێن مەتەلان ، وەکهەڤی د جیولوجیێ دا سەر کێشوەرێن دویر و پاشماوێن هەمان جۆر هاتبوونە دیتن ل کێشوەرێن جیاوازدا . هەرچەوابیت ، گەلەک زانایان باوەری ب تیورا وی نەئینان چونکی وی د دروستی نەشیا شروڤەبکەت تیورا خۆ کا چەوا کێشوەر دلڤن و ژێکجوودادبن . بوارێ جیولوجیا ئەردێ رەق کو هزرێن خۆ یێن جێگیر بخۆ هەبوون ، ل هەمبەر هزرا ڤێگنەری یا ب وێرەک هەبوو یا لڤینا کێشوەران .

ڤێگنەری گەلەک نیاسن نە وەرگرتییە ل سەردەمێ خۆ ژبەر هزرێن وی ، چونکی گەلەک ژ زانایێن سەردەمێ وی ب هزرا وی نەرازیبوون . ئەو نەشیان تێبگەهن کا چەوا کێشوەر دشێن بلڤن وەکی وی پێشنیار کری . هێشتا هزرێن ڤێگنەری ئیلهاما زانایێن پاشەرۆژێ دکەن کو ڤەکۆلینێ پتر بکەن دەربارەی کا چەوا تیفلێ ئەردێ کاردکەت . ل سالا ١٩١٣ ڤێگنەری هەڤژینی کرییە دگەل ئیلسی کێپن کو ئەوژی زانایا کەشناسیێ بوو . وان پێکڤە کارکرییە دەربارەی تێگەهشتنا پرۆسێسا ئەردێ ، دیارکرنا دلسوزیا وان یا هەڤپشک بو زانستی .

ئەلفرید ڤێگنەر تووشی گەلەک گومانا و بەرخودانێ بی لسەردەمی وی ژبەر هزرێن وێ ، بەلێ نوکە دهێتە دیتن وەک پێشەنگەک د جیوفیزیکێ دا . تیورا وی دەربارەی کو کێشوەر دلڤن بنەمایێ تەکتونیکێ بادیکیێ سەردەم دانا . ئەڤرو ، ئەو دهێتە نیاسین وەک کەسایەتیەکا سەرەکی کو هزرێن وی بوویە ئەگەر تێگەهشتنا مە بەرفرەهتربیت بو پروسێسا جیولوجیا ئەردێ .